Dozorowanie techniczne maszyn i urządzeń

Dozorowanie techniczne maszyn i urządzeń w procesie projektowania, wytwarzania i eksploatacji wymaga przestrzegania przez wytwórców i eksploatujących zasad i przepisów wynikających z wieloletnich doświadczeń ludzkości. Opisane są one w normach i specyfikacjach technicznych oraz przepisach prawnych. Wydawane i aktualizowane były one w poszczególnych krajach od dziesiątków lat. Z upływem czasu i międzynarodowych zmian organizacyjnych przepisy prawne oraz normy i specyfikacje techniczne ujednolicono i zostały one przyjęte do stosowania w wielu krajach Europy i świata. Przepisy prawne w poszczególnych krajach zostały dostosowane w dużym stopniu do międzynarodowych zasad prawnych (np. w Europie do dyrektyw i rozporządzeń Rady Europejskiej).

W Polsce proces dozorowania technicznego maszyn i urządzeń mogących stwarzać zagrożenie w eksploatacji dla zdrowia i życia, mienia znacznej wartości i dla środowiska opisano w ustawie o dozorze technicznym i w rozporządzeniach z nią związanych.

W skrócie można stwierdzić że proces dozorowania technicznego maszyn i urządzeń jest/powinien być kilku stopniowy i prowadzony przez:

1. Właścicieli/eksploatujących na podstawie instrukcji eksploatacji opracowanych przez wytwórców/producentów. Instrukcje eksploatacji powinny zawierać opis obowiązków dla każdej z osób uczestniczących w procesie dozorowania maszyny/urządzenia,

2. Obsługujących znających instrukcje obsługi danego urządzenia i posiadających stosowne uprawnienia jeśli są wymagane,

3. Konserwujących znających instrukcje konserwacji, posiadających niezbędną wiedzę techniczną oraz posiadających stosowne uprawnienia jeśli są wymagane,

4. Inspektorów organizacji kontrolnych dysponujących odpowiednią wiedzą techniczną i doświadczeniem, wyznaczonych przepisami krajowymi lub zakładowymi do kontroli i nadzoru nad prowadzonymi działaniami mającymi zapewnić bezpieczną eksploatację urządzenia maszyny. W Polsce ustawa o dozorze technicznym wymienia trzy jednostki dozoru technicznego (UDT, WDT i TDT) zatrudniające inspektorów których zadaniem jest między innymi wydawanie po czynnościach kontrolnych decyzji zezwalających na eksploatację urządzeń.

Ten czterostopniowy proces prowadzenia dozoru technicznego dotyczy form dozoru pełnego i ograniczonego.

Oprócz tych dwóch form dozoru technicznego istnieje jeszcze forma dozoru uproszczonego. W tej formie powinny uczestniczyć tylko trzy pierwsze osoby dozorujące urządzenie. Nie jest wymagana obecność inspektorów jednostek inspekcyjnych oraz wydawania decyzji zawalających na eksploatację urządzenia.

Dozór uproszczony to forma nadzoru technicznego, która nie wymaga zgłoszenia urządzeń do jednostek dozoru technicznego ani przeprowadzania badań technicznych. Wymaga sprawdzenia, czy wszystkie dokumenty urządzenia są zgodne z przepisami przed umieszczeniem urządzenia na rynku. Urządzenia objęte tym nadzorem nie wymagają specjalnych uprawnień do obsługi, chyba że mają napęd inny niż ręczny.

Urządzenia te jednak wymagają prowadzenia konserwacji, wykonywanej przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia i powinny mieć wypełniany dziennik konserwacji.

Urządzenia dźwignicowe podlegające dozorowi uproszczonemu:

• wszystkie UTB o udźwigu do 250 kg, z wyłączeniem urządzeń służących do przemieszczania osób

• wciągniki i wciągarki z napędem ręcznym o udźwigu do 2.000 kg,

• wciągniki i wciągarki z napędem elektrycznym jednofazowym do 1.000 kg,

• żurawie z napędem ręcznym o udźwigu do 2.000 kg,

• dźwigniki przenośne o udźwigu do 2 ton.

Kwestię posiadania uprawnień do obsługi, dla których przewidziana jest forma dozoru technicznego uproszczonego reguluje zał. nr 3 do rozporządzenia MPiT z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych.

Z załącznika nr 3 do w/w rozporządzenia wynika że nie potrzeba uprawnień do obsługi

wciągników i wciągarek, suwnic, żurawi, układnic, wyciągów, podestów, wózków:

• o napędzie ręcznym wszystkich mechanizmów;

• z napędem elektrycznym jednofazowym o udźwigu do 1000 kg;

• o udźwigu do 250 kg, z wyłączeniem dźwigów i urządzeń służących do przemieszczania osób.

W związku z powyższym posiadanie zaświadczeń kwalifikacyjnych do obsługi UTB w w/w przypadkach nie jest wymagane.

UWAGA! Rozporządzenie dotyczące eksploatacji UTB nie zmienia obowiązków eksploatującego w zakresie konserwacji ze względu na formę dozoru technicznego. W związku z tym,  eksploatujący jest zobowiązany do wypełniania nałożonych na niego obowiązków w zakresie  konserwacji w tym  również kontroli wykorzystania resursu UTB jak dla innych form dozoru technicznego.

Urządzenia będące pod formą dozoru uproszczonego nadal powinny być dozorowane (trzy pierwsze szczeble dozorowania), bo mogą stanowić podczas eksploatacji zagrożenia (szczególnie w branży chemicznej czy energetycznej, gdzie używane są skomplikowane instalacje technologiczne, dozór ten jest kluczowy dla zapewnienia ciągłości produkcji i minimalizacji ryzyka wypadków. Dzięki systematycznemu nadzorowi i potwierdzaniu zgodności eksploatacji z instrukcjami możliwe jest szybkie wykrycie nieprawidłowości, co przekłada się na oszczędności i spokój przedsiębiorców.

Szkolenia i certyfikacja w zakresie dozoru uproszczonego UDT

Wychodząc naprzeciw ewentualnym oczekiwaniom  przedsiębiorców/właścicieli firm możliwe jest przygotowanie kadr w zakresie dozoru technicznego w tym także formy dozoru uproszczonego. Takie szkolenia odgrywają kluczową rolę w przygotowaniu specjalistów do skutecznej kontroli urządzeń technicznych i zapewnienia zgodności z obowiązującymi przepisami. Uczestnicy takich szkoleń zdobywają wiedzę teoretyczną i praktyczną na temat procedur dozoru, analizy dokumentacji technicznej oraz metod oceny stanu technicznego urządzeń. Program obejmuje zagadnienia dotyczące przepisów prawnych, norm bezpieczeństwa, a także technik wykrywania potencjalnych zagrożeń i niezgodności. Duży nacisk kładzie się na praktyczne aspekty pracy, takie jak interpretacja dokumentów technicznych, przygotowywanie raportów kontrolnych oraz podejmowanie działań naprawczych. Po ukończeniu szkolenia uczestnicy przystępują do egzaminu certyfikacyjnego, którego zdanie potwierdza ich kwalifikacje w zakresie dozoru uproszczonego UDT. Certyfikat ten jest ceniony na rynku pracy i otwiera nowe możliwości zawodowe w sektorach przemysłowych, energetycznych czy budowlanych. Regularne doskonalenie kompetencji poprzez szkolenia pozwala na bieżące śledzenie zmian w przepisach i podnoszenie standardów bezpieczeństwa w miejscu pracy.