Ocena stanu technicznego suwnicy

Większość urządzeń dźwignicowych, nazywanych również urządzeniami transportu bliskiego (UTB) podlega dozorowi technicznemu oraz jego ścisłym zasadom, dotyczącym wszystkich etapów życia urządzenia oraz jego eksploatacji. Dozór techniczny towarzyszy dopuszczeniu urządzenia do eksploatacji, nakłada na właściciela obowiązek terminowej konserwacji oraz wykonywania obliczeń resursu, określających stopień wyczerpania „żywotności” dźwignicy jako całości oraz jej poszczególnych mechanizmów. W niektórych sytuacjach zobowiązuje posiadacza suwnicy do wykonania przeglądu specjalnego, znanego również jako „ocena stanu technicznego suwnicy”.

Czy przegląd specjalny jest obowiązkowy?

Działanie określane mianem przeglądu specjalnego pojawia się w Rozporządzeniu Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 roku. Rozporządzenie, dotyczące warunków dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego, określa wymóg przeprowadzenia przeglądu specjalnego – oceny stanu technicznego suwnicy – po osiągnięciu przez urządzenie jego resursu. W ogólnym rozumieniu przegląd tego typu ma zweryfikować stan poszczególnych mechanizmów oraz zdolność maszyny do dalszej pracy bez stwarzania zagrożenia dla bezpieczeństwa osób oraz ładunków. Jest obowiązkowy dla grupy urządzeń transportu bliskiego wskazanych w rozporządzeniu.

Suwnica pomostowa zewnętrzna Fot. Przedsiębiorstwo HAK Sp. z o.o.

Suwnica pomosotwa wewnętrzna Fot. Przedsiębiorstwo HAK Sp. z o.o.

Wyczerpanie resursu - dlaczego wymaga  przeglądu specjalnego?

Osiągnięcie zakładanego resursu jest w życiu każdego urządzenia momentem wymagającym szczególnej uwagi. Resurs, czyli zakładana żywotność (użytkowość) maszyny jako całości oraz jej poszczególnych mechanizmów, określa ilość cykli pracy, jakie może ona wykonać bez uszczerbku dla swojej wydajności oraz bezpieczeństwa użytkowników. Szacuje się, za ok. 80% uszkodzeń w konstrukcjach nośnych odpowiada zmęczenie materiału, a jedynie 20% to wina przeciążeń statycznych. Przekroczenie projektowanej trwałości eksploatacyjnej urządzenia stwarza więc istotne zagrożenia w postaci powstawania naprężeń i odkształceń, a w rezultacie uszkodzeń w materiale. Są to podstawy dla wymogu przeprowadzenia przeglądu konstrukcji nośnej oraz kluczowych mechanizmów, który ma za zadanie stwierdzić, czy nadają się do dalszego użytkowania, czy też wymagają wymiany, remontu bądź modernizacji.

Procedura przeglądu specjalnego po wyczerpaniu resursu to warunek kluczowy dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy. Jest również istotna dla utrzymania wydajności parku maszynowego oraz zapobiegania awariom skutkującym nagłym zatrzymaniem prac. 

Kto może wykonać ocenę stanu technicznego suwnicy?

Ocena stanu technicznego suwnicy to procedura składająca się z kliku etapów wymagających wiedzy specjalistycznej – wykonywana powinna być przez osobę kompetentną w określonych dziedzinach. Ma to kluczowe znaczenie dla rzetelności oceny oraz przygotowania odpowiedniej dokumentacji.

W materiale „Ocena stanu technicznego ustrojów nośnych suwnic” Urzędu Dozoru Technicznego określono szereg aspektów, które powinny zostać uwzględnione przez osobę kompetentną podczas przeprowadzania badania. Należą do nich m.in.:

• przepisy prawa, norm oraz informacje dokumentacji technicznej,
• rodzaje stosowanych materiałów konstrukcyjnych oraz ich właściwości fizyczne,
• zasady projektowania konstrukcji nośnych,
• metody obliczeń wytrzymałościowych, rozkład widma obciążeń,
• wiedza na temat połączeń nierozłącznych oraz wpływu spawania na wytrzymałość materiałów,
• wiedza na temat połączeń rozłącznych,
• metody badań NDT (nieniszczących) z zastosowaniem adekwatnych narzędzi,
• zasady tworzenia dokumentacji z badań i ekspertyz.

Złożona procedura oraz zakres wymaganej wiedzy, bardzo często wymagającej potwierdzenia certyfikatem, sprawiają, że ocena stanu technicznego suwnicy wykonywana jest najczęściej przez zespół specjalistów. 

Ocena stanu technciznego suwnicy wymaga wiedzy z wielu dziedzin Fot. Przedsiębiorstwo HAK Sp. z o.o.

Ocena stanu techniczego ustroju nośnego suwnicy - co obejmuje?

Ocena stanu technicznego konstrukcji nośnej suwnicy składa się z 6 etapów:

ETAP 1 – zapoznanie się z dokumentacją eksploatacyjną i konstrukcyjną oraz ogólnym stanem technicznym urządzenia

Zapoznanie się z dokumentacją techniczną obejmuje:

• pozyskanie informacji na temat przebiegu eksploatacji danego urządzenia – ilości cykli pracy, widma obciążeń, przeprowadzanych remontów czy modernizacji;
• zapoznanie się ze środowiskiem pracy maszyny oraz występującymi w nim czynnikami, które mogą mieć wpływ na stan konstrukcji;
• kontrolę połączeń spawanych wskazanymi metodami badań wizualnych bądź radiograficznych czy ultradźwiękowych;
• wstępne oględziny konstrukcji nośnej pod kątem wystąpienia zewnętrznych objawów uszkodzenia, np. pęknięć powierzchniowych;
• wizualna weryfikacja połączeń rozłącznych śrubowych oraz nitowanych.

ETAP 2 – ocena wymiarowa konstrukcji

Ogólna ocena wymiarowa konstrukcji obejmuje:

• przeprowadzenie pomiarów dźwigarów, ich odkształceń od wymiarów nominalnych;
• pomiary grubości toru jezdnego;
• pomiary odkształcalności ustroju nośnego.

ETAP 3 – podstawowe badanie nieniszczące

Badania wizualne wykrywające nieciągłości powierzchniowe obiektu w obszarach newralgicznych, takich jak np. połączenia nierozłączne dźwigara z czołownicami, miejsca wykonanych napraw i modernizacji, miejsca krzyżowania się spoin, mocowania elementów wyposażenia itp.

ETAP 4 – pozostałe badanie nieniszczące

Badania wykonywane z zastosowaniem wyposażenia pomiarowo-badawczego, dobrane odpowiednio do potrzeb badanego obiektu. Do głównych stosowanych metod badawczych z tego zakresu należą: metoda penetracyjna, metoda magnetyczno-proszkowa, metoda prądów wirowych, metoda radiograficzna, metoda ultradźwiękowa.

ETAP 5 – interpretacja i udokumentowanie wyników badań

Poszczególne etapu oceny stanu technicznego ustroju nośnego suwnicy powinny być dokumentowane odpowiednio do własnej specyfiki oraz ustalonych wymagań. Odpowiednie dokumentowanie wyników oceny stanowi podstawę do podjęcia decyzji o dalszej bezpiecznej eksploatacji urządzenia, jego modernizacji bądź wycofaniu z użytkowania. Jeśli ocena wskaże możliwość dalszego użytkowania urządzenia oraz wyznaczy nowy resurs, powstały dokument będzie stanowił podstawę kolejnej oceny stanu technicznego.

ETAP 6 – ewentualna naprawa.

Jeśli ocena stanu technicznego suwnicy wypadła pomyślnie, a urządzenie nie wymaga napraw ani remontów, wówczas urządzenie może być ponownie zgłoszone do UDT i oddane do eksploatacji. Jeśli ocena stanu technicznego wskaże konieczność przeprowadzenia naprawy bądź remontu, urządzenie zgłaszane jest do UDT po ich wykonaniu.

Naprawa elementów wskazanych w ocenie stanu technicznego suwnicy powinna być przeprowadzana zgodnie z zasadami wskazanymi w „Wytycznych UDT dotyczących eksploatacji urządzeń transportu bliskiego”. Oznacza zespół czynności mających na celu przywrócenie stanu zdatności użytkowej urządzenia technicznego bez wprowadzania zmian w jego konstrukcji. Zarówno naprawa, jak i modernizacja powinny być uprzednio uzgodnione z odpowiednim organem UDT, a wykonane przez zakład posiadające stosowne, wydane również przez UDT, uprawnienia do napraw i modernizacji określonych typów urządzeń.

Należy pamiętać, że konstrukcja nośna jest tylko jedną z części urządzenia. Suwnica wyposażona jest również w szereg mechanizmów – np. układ jezdny czy mechanizm podnoszenia – które, podobnie jak konstrukcja nośna, mają swój resurs oraz podlegają ocenie stanu technicznego. Poszczególne mechanizmy mogą mieć różne zakładane resursy, których wykorzystanie należy na kontrolować niezależnie od resursu całego urządzenia. Każdy z zakresów wymaga odpowiedniej wiedzy specjalistycznej i przestrzegania norm związanych z eksploatacją, kontrolą, a później naprawą czy modernizacją poszczególnych części dźwignicy.

Mechanizm podnoszenia suwnicy dwudźwigarowej Fot. Przedsiębiorstwo HAK Sp. z o.o.

Układ jezdny suwnicy jednodźwigarowej Fot. Przedsiębiorstwo HAK Sp. z o.o.

Oferta Przedsiębiorstwa HAK Sp. z o.o.:

Przeglądy dźwignic 
Resurs dźwignic
Naprawy, modernizacje, remonty dźwignic