Transport towarów niebezpiecznych
Cz. I. Regulacje prawne







Rozwój przemysłu i technologii, a przede wszystkim dążenie do optymalizacji i automatyzacji procesów produkcyjnych i logistycznych oznacza w praktyce pojawienie się w powszechnym użyciu wielu substancji niebezpiecznych. Są nimi między innymi produkty ropopochodne, materiały wybuchowe, gazy, a także substancje radioaktywne czy zakaźne.

Pojęcie towaru niebezpiecznego obejmuje substancje i przedmioty, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt, a także stanu środowiska naturalnego. Zagrożenie to pojawia się przede wszystkim w przypadkach, gdy dochodzi do nieprawidłowego obchodzenia się z ładunkiem niebezpiecznym podczas transportu lub  do wypadku drogowego, w którym uczestniczy pojazd transportujący tego rodzaju towary. 

Aby ograniczyć potencjalne negatywne oddziaływanie na życie i zdrowie niebezpiecznych ładunków w trakcie transportu, stworzono regulacje prawne, ustanawiające obowiązujące warunki postępowania podczas ich przewozu. Postanowienia te, opracowane przez różne instytucje, zawarte są w następujących dokumentach:

  • Instrukcja Techniczna Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego(ICAO-TI) – rok 1947;
  • Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) – rok 1957;
  • Regulamin międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID) – rok 1980;
  • Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu śródlądowymi drogami wodnymi towarów niebezpiecznych (ADN) – rok 2000.  

Transport drogowy w Państwach należących do Unii Europejskiej transport drogowy obwarowany jest zasadami zawartymi w Umowie Europejskiej ADR (THE EUROPEAN AGREEMENT CONCERNING THE INTERNATIONAL CARRIAGEOF DANGEROUS GOODS BY ROAD). Została opracowana oraz wydana przez Europejski Komitet Transportu Wewnętrznego, międzynarodową konwekcję, dotyczącą drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych, stworzoną w Genewie 30 września 1957 roku [1]. 

Przepisy ADR zaczęły obowiązywać jednak dopiero w 1968 roku, czyli dekadę po powstaniu instytucji. W wyniku prowadzonych prac, skupiających się przede wszystkim na jednolitości przepisów, ich prostocie i przejrzystości, wypracowano trójdzielny układ, na który złożyły się Umowa właściwa oraz Załączniki A i B. Umowa właściwa precyzuje stosunki prawne pomiędzy państwami uczestniczącymi, które ratyfikują Umowę ADR, zawiera podstawowe definicje, określa organy nadzoru i kontroli, a także wskazuje wymagania wobec osób organizujących przewóz, kierowcy i doradcy ADR.

Załącznik A „[…] obejmuje podział wszystkich produkowanych na świecie materiałów niebezpiecznych na 13 klas zagrożeń oraz zawiera szczegółową klasyfikację tych materiałów niebezpiecznych w poszczególnych klasach” [2]. W załączniku tym zostały dodatkowo określone ogólne i szczegółowe warunki opakowania pojedynczych materiałów, a także wymagania w zakresie oznakowania materiałów oraz warunki badań i znakowania tych materiałów.

W załączniku B określono z kolei:

  • „(…) wymagania dotyczące konstrukcji i dopuszczenia pojazdów w tym m.in.: przyczep, cystern, kontenerów i kontenerów-cystern,
  • dodatkowe wyposażenie jednostek transportowych,
  • wymagania w stosunku do załogi pojazdu,
  • wymagania dotyczące osób uczestniczących w przewozie,
  • dokumentację wymaganą przy przewozie,
  • wymagania nadzorowania pojazdów oraz ograniczenia przejazdu przez tunele” [3].

Polska przystąpiła do umowy 6 maja 1975 roku (Dz. U. 1975 nr 35 poz. 189), jednak dopiero 1 lutego 1983 roku zostało w niej opublikowane Prawo o Ruchu Drogowym (Dz. U. 1983 nr 6 poz. 35), wprowadzające pierwsze „(…) akty prawne, wprowadzające ADR do polskiej praktyki. Było to Rozporządzenie Ministrów Komunikacji i Spraw Wewnętrznych z dnia 2.12.1983 r. w sprawie warunków i kontroli przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych (Dz. U. nr 67 poz. 301) oraz Zarządzenie Ministra Komunikacji z dnia 30.12.1983 r. w sprawie szczegółowych warunków kursowego szkolenia kandydatów na kierowców oraz programów nauczania (Dz. Taryf i Zarz. Kom. nr 23 poz. 160). Dodatkowo opublikowano Obwieszczenie Ministra Komunikacji z dnia 7.12.1983 r. w sprawie ogłoszenia szczegółowego wykazu materiałów niebezpiecznych (Dz. Taryf i Zarz. Kom. nr 20  poz. 149” [3].

Od tego momentu wciąż prowadzony jest proces unifikacji i harmonizacji wewnętrznych przepisów państwowych i Umowy ADR. Efektem tego procesu jest uchwalona 19 sierpnia 2011 roku Ustawa o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2011 nr 227 poz. 1367). Ostatnia nowelizacja obejmuje lata 2013-2014, a wprowadzono ją Oświadczeniem Rządowym z dn. 28 maja 2013 roku (Dz. U. 2013 poz. 815).Przepisy Umowy ADR nowelizowane są w cyklu dwuletnim, w latach nieparzystych, a jej przepisy obowiązują aktualnie w 44 krajach.

W kolejnej części artykułu prezentujemy niezbędne informacje dotyczące klasyfikacji towarów niebezpiecznych i sposobów ich znakowania (oznaczania). Zapraszamy do lektury. 

Literatura:

[1] http://pl.wikipedia.org/wiki/ADR_(transport)
[2] http://www.tdt.pl/przewoz-towarow-niebezpiecznych/adr.html
[3] Ibidem

Inne źródła:

Zdzisław Rojek, Marek Różycki, Bezpieczeństwo historią pisane – 50 lat ADR, Towary Niebezpieczne, nr 3/2007.